Radika deshirohet te flijohet per Vardarin

Halil Goleci

 Lumi Radika dhe rrjedha e saj ka egzistence dhe histori miliona vjecare, prurjet e saj paraqesin atraksion  dhe natyre piktoreske ne Maqedoni. Perberja ujore prej karbonat kalciumi jep kthjelltesine dhe jeten e gjalle te ujrave te lumit.

Projekt-programi Mavrova(2) dhe penda meLiqenin e Llukoves eshte objekti i ardhshem qe planifikohet te ndertohet nga ELEM Maqedoni,ne kuader te kaptimit dhe devijimit te sasise te ujit te mbetur nga burimi i lumit Radika, devijimi ne drejtim te Liqenit te Mavroves pastaj vazhdon per ne drejtim te Lumit Vardar dhe pellgun e detit Egje.Burimi i Lumit Radika e ka fillimin ne renzen e Korabit dhe Sharit ne trekendeshin Maqedoni-Shqiperi-Kosove.

Nisma dhe strategjia e ketij projekt-programi, eshte hartuar nga Akademia e Shkencave te Maqedonise(MANU).Pra,ne kuader te ketij projekti deshirohet te devijohet sasia e ujit te mbetur nga Radika e Siperme, ne drejtim telumit Vardar,kuptohet duke e thare kanionin e lumit Radika dhe te gjitha rrjedhat ujore ne drejtim te Dibres.Thote(MANU) se permes ketij projekti do arrihet qe te, mbrohet, mjedisi jetesor i banoreve lokal, duke u prodhuar rryme nga pasurite ujore dhe jo nga qymyri apo nafta. Pra, e gjithe kjo duke perfituar nga pakujdesia e udheheqesve tane, qe pushtetaret maqedonas vazhdimisht arrijne ti korruptojne dhe pastaj realizojne programet e tyre politike. Por, edhe nga leshimet e vazhdueshme qe ben vete shteti Shqiptar, sepse Kanioni i Radikes dhe sasite e ujit qe derdhen ne liqenin e Dibres pastaj permes Drinit te Zi vazhdojne per ne Shqiperi.

Mareveshjet qe jane te nenshkruara mes ish Jugoslavise( Maqedonise) dhe Shqiperise, per shfrytzimin e ujrave qe rrjedhin neper tedy shtetet, permes lumit te Radikes dhe Drinit te Zi jane:

- shfrytzimi i sasise prej 8,0m3 nga rrjedha e Radikes,ne vitin 1948v.

-  shfrytzimi i sasive te ujrave lokal nga dy pika mes dy shteteve,ne Pogradec me 1955v.

-  vendim per ekonomizimin me ujrat mes dy shteteve,viti 1963v. neni (6).

-  ratifikimi i Mareveshtjes per vijen kufitare, mes dy shteteve me 1998v.gaz.nm.9 faqe 17.

-  demarkacioni fizik mes kufirit R. Maqedonise dhe R. Kosoves,viti 2008v.(Rastelica-Fusha LLukoves).

Ne hidroelektranen e Dibres eshte pare prodhimi prej 260 mil.kv.ne vit ndersa realisht prodhohet 400 mil.kv.ne vit e kjo flet vete, ndersa ne harten e centraleve Dibra nuk figuron, fare.Tani edhe njehere deshirohet te shfrytzohet sasia e mbetur e lumit Radika, planifikohen te kaptohen prurrjet Qmax.=15,7m3/s.  dhe Qmes.= 2,6m3/s. me kete do te realizohet tharja e lumit dhe kanionit te Radikes. Prandaj kerkohet nga Ministrija e Mjedisit, si bartese e programit, te ndaloj aktivitetet per dhenien e pelqimit per projektin Mavrova(2),sepse keto jane programe qe realizohen ne dem te interesave te banoreve lokal,dhe me pasoja per ambjentin jetesor, per boten bimore dhe shtazore, dhe pasoja te tjera te cilat jane te mbrojtura edhe me Ligjin e Ujrave ne R.M. por edhe me Konvetat Nderkombetare. 

Do te permendim Marreveshjen e Aarhusit(25.06.1998v.-Danimarke),neshkruese edhe R.M.qe paraqet nje instrument te fuqishem nderkombetar qe mbron Mjedisin dhe ka (3) grupe rregullash:

Mbron te drejtat e qytetareve qe te jene te informuar, mbron pjesemarjen aktive te banoreve lokal qe marrin pjese ne formulimin e programit ne aspekt te ruajtjes te ambjentit jetesor, mbron te drejten e banoreve lokal per ngritjen e procedurave ligjore kur lendohen dy pikat e para. Edhe meLigjin e ujrave ne R.M.nuk lejohet kaptimi dhe tjetersimi i ujit nga nje lume ne tjetrin per interes te tekave politike te nje Qeverie.Do te permendim nenet: 5,9,12,37,39,49,62,dhe 70. Pra, ne keto nene mbrohet ineresi i pergjithshem i banoreve lokal, mbrohet ambienti jetesor, mbrohet flora dhe fauna, ndalohet kaptimi dhe devijimi i ujrave nga nje lume ne tjetrin, nuk lejohet te rrezikohet barazpesha natyrore e ekosistemeve-rrjedhave ujore, nuk lejohet te ndryshohet morfologjija e ujrave nentoksor, mbrohet ineresi i popullates lokale dhe popullates mes dy shteteveqe kane ndikime negative ambijentale nga devijimet ujore.

PSE DUHET TE NDALOHET REALIZIMI I PROJEKT-PROGRAMES MAVROVA(2)

•             Ky projekt nuk ka mbeshtetje programore shkencore, por politike,sepse Radika deshirohet te flijohet per Vardarin dhe projektin Shkupi-2014

•             Me kete projekt devijohen, zvoglohen ne minimum prurjet ujore te lumit Radika, demtohet mjedisi jetesor, bota bimore dhe shtazore, ajri, ambienti, rrezikohet barazpesha ujore,morfologjia e prurjeve, zhduket historia e lumit.

•             Vete realizimi i projektit temeparshem Mavrova(1),ne vitet e komunizmit, ishin nje leshim i madh nga politikanet shqiptare ne ish Jugosllavi, por edhe nga politika dhe shteti Shqiptar.

•             Por, edhe nese ka ndonje marreveshje mes ish Jugosllavise apo Maqedonise dhe Shqiperise, perberjen e te ciles nuk kemi dijeni, por qe mund te jete ne dem teLumit Radika, ambijentit jetesor dhe te banoreve lokal, atehere, kjo e tera bie ndesh me Konventat Nderkombetare dhe Ligjin e Ujrave ne R.M.

Atehere, nese qellimi i ndertimit te ketij projekti eshte fitimi i energjise elektrike,duhet ELEM-Maqedoni  te planifikojne  ndertime ne drejtim te rrjedhes te lumit Radika,sepse, kostoja e ndertimeve eshte ma e lire,nuk demtohet mjedisi, kursehen prurjet ujore te lumit, dhe sigurohet mbeshtetja e banoreve lokal.

Te shumta jane demet qei jane bereqytetit teDibres deri tani,me lehtesi shteti pervetsoi tokat e Udoves qe ishin hapsirat me pjellore te qytetit dhe e ndertoi liqenin e Dibres, pjesa tjeter e tokes punuese tani mbeti pa vaditje fare, pastaj prurjet qe vijne ne Liqenin e Dibres permes Drinit te Zi nga hotelet e Ohrit, Struges por edhe nga fshatrat perreth na sjellin pa nderprerje ujra fekale te papastruara ,hidrocentrali i Dibres qe prodhon 400 mil.kv.energji elektrike ne vit,shfrytzohet nga Qeveria per punsimet e veta partiake, qytetaret tane e kane te ndaluar qe te punesohen ne kete gjigand ekonomik, por kete na e shfrytzojne te tjeret, nga qytetet e tjera te Maqedonise. Prandaj,qytetareve dibrane nuk ju mbetet tjeter vetemse te kerkojne shpetim rrugeve te migrimit neper shtetet perendimore dhe ne Sh.B.A.

Pyetemi, pse ne shqiptareve ketu ne Maqedoni na ndodhin te tilla deme kur kerkesat tona jane legjitime, kerkojme te punesohemi dhe jetojme ne vendin tone, sic jetojne te tjeret,duke i shfrytezuar edhe na resurset dhe kapacitetet ekonomike te vendit, por planifikimet dhe realizimet e shtetit per hapsirat ku jetojne shqiptaret jane te liga. Une mendoj se kjo ndodh se pushteti maqedonas neve na konsideron si popull i tepert, ndersa politikanet tane qe marrin pjese ne Qeveri shohin me perparsi vetem interesin e tyre te ngushte, ato nuk kuptojnese cilat jane kerkesat dhe problemet reale qe ballafaqohet populli i tyre, prandaj, ngelen serioze dyshimet per udheheqsit dhe politikanet tane qe na drejtojne, sepse ato i karakterizojne vecori te thjeshte te krijimit te tyre si njerez, por edhe si udheheqes, pra ata jane te brumosur vetem nga faktore tetrashigimise familjare,te gjenetikes dhe te edukimit nga ambienti qei ka rrethuar.

 Mirepo, keto vecori nuk jane te mjaftueshem qeato te na drejtojne si duhet, dhe te kuptojne ne kohe dhe ndalojne projekte te tilla si Mavrova(2) qe godasin popullin shqiptar dhe damtojne hapsirat ku jetojme ne. Prandaj, drejtuesit tane qe kane legjitimitetin te na udheheqin, por edhe te na mbrojne, atyre, u nevoitet tepajisen edhe me aftesi dhe energji tjera shtese nga ato qe posedojne,te cilat mund ti pervetsojne duke u munduar te punojne dhe pervetsojne edhe faktoret psikologjik,shpirteror,racional dhe fizik. Elemente keto qe permisojne aftesite dhe energjite e tyre, qe perfundimisht kuptojne, dhe ndalojne,programet dhe qellimet e gabuara te partnerit qe jane ne qeverisje. Pra,ky projekt-program dhe te tjerat si ky jane te rrezikshem per trojet ku jetojne banoret lokale, shqiptaret. Sepse,burimet e Lumit Radika jane lotet qe lagin dhe mbrojne syte tane, prandaj duhet ti ruajme ato.